Trong những ngày cuối tháng ba - Tháng thanh niên năm 2016, Đoàn tham quan của Chi đoàn Sở Kế hoạch và Đầu tư dẫn đầu là đồng chí phó Bí thư Đinh Ngọc Hiếu cùng các đồng chí đại diện cho Chi đoàn Ban Tổ chức, Sở Tài Nguyên và Môi trường, Bảo tàng tỉnh đã đến thăm quan Ngục Đắk Mil.

Trước khi tham quan các di tích, các đoàn viên thanh niên đã dâng hương tưởng niệm tại bia tưởng niệm những người tù chính trị đã mất tại đây. Sau đó được hướng dẫn viên của Bảo tàng tỉnh giới thiệu Di tích của nhà ngục và mô hình mô phỏng lại cảnh trong ngục của những người tù chính trị và thăm quan nhà trưng bày.

Ngục Đắk Mil là nơi giam giữ một phần tù nhân chuyển từ Nhà đày Buôn Ma Thuột tới và âm mưu của thâm độc của thực dân pháp là đày ải những chiến sỹ cách mạng nhằm cô lập hoàn toàn với thế giới bên ngoài và thi hành chính sách lao tù hà khắc, cộng với khí hậu nơi rừng thiêng nước độc để giết dần, giết mòn những chiến sỹ cộng sản. Đầu tháng 11/1941, đoàn tù đầu tiên bị đày tới ngục Đắk Mil gồm 45 tù nhân. Sau đó, số tù nhân dần tăng lên 120 người.

Tại đây, ngoài phải lao dịch nặng nề, dưới những trận roi tàn bạo của sếp lao, cai ngục, anh em tù nhân còn phải sống trong khí hậu của một vùng “rừng thiêng nước độc”. Ngoài giờ đi làm, tù nhân phải tra chân vào cùm và bị canh gác nghiêm ngặt. Dưới điều kiện hà khắc đó, nhiều chiến sỹ cách mạng kiên trung của ta đã hy sinh do địch tra khảo, thủ tiêu, bệnh tật.

Tuy nhiên, cũng như các nhà tù chính trị thời thuộc địa, chế độ cai trị chỉ có thể hành hạ về mặt thể xác, chứ không thể khuất phục về mặt tinh thần, trong thời gian bị giam cầm nơi đây: Các chiến sỹ đã lựa chọn và bầu ra Ban chỉ đạo nhà ngục, đồng thời đề ra chủ trương chuẩn bị chiến đấu, chống đàn áp, bảo về quyền lợi của tù nhân, đòi được nghỉ ba ngày đón Tết, phá lò gạch của địch góp phần phá vỡ kế hoạch mở rộng nhà ngục của địch; thành lập chi bộ Đảng cộng sản; tổ chức 02 lần vượt ngục thành công...

Không khuất phục được ý chí kiên cường của những người tù Cộng sản, không thực hiện được âm mưu xây dựng kiên cố và mở rộng nhà tù, cuối năm 1943, thực dân Pháp phải chuyển toàn bộ số tù nhân ở Ngục Đăk Mil về lại Nhà đày Ban Mê Thuột và cho phá hủy Ngục Đăk Mil. Gần 03 năm tồn tại, Ngục Đắk Mil từng là nơi giam giữ nhiều lượt chiến sỹ cách mạng của ta, trong đó có nhiều chiến sỹ cách mạng ưu tú, sau này giữ nhiều trọng trách lớn của Đảng và Nhà nước.

Chuyến tham quan của Chi đoàn Sở KH&ĐT đã kết thúc tốt đẹp. Sau hơn hai giờ tham quan với không khí trang nghiêm, chú ý lắng nghe, tất cả đoàn viên đều như được quay trở lại lịch sử để thấy được những gì đã diễn ra, thấy rõ hơn tội ác của thực dân Pháp xâm lược đối với nhân dân Việt Nam, ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất của các chiến sỹ cách mạng, dù bị kẻ địch hành hạ cả về thể xác lẫn tinh thần vẫn hiên ngang khí tiết kiên trung, thà chết chứ không nao núng, không đầu hàng trước kẻ thù hiểm ác và để mỗi đoàn viên thanh niên chúng tôi ý thức hơn trách nhiệm của bản thân, của người cán bộ công chức là phải tiếp nỗi thế hệ cha anh đi trước để góp phần xây dựng đất nước đất nước nói chung và tỉnh nhà nói riêng ngày càng giàu đẹp hơn./.