Chủ đề của Đại hội là "Tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; phát huy sức mạnh toàn dân tộc và dân chủ xã hội chủ nghĩa; đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại".

Đúng 8h, lễ khai mạc chính thức bắt đầu. Dự lễ khai mạc Đại hội có các đồng chí: Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười, Lê Khả Phiêu, Nông Đức Mạnh; nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh, Trần Đức Lương, Nguyễn Minh Triết; nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải; nguyên Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An; các đồng chí nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch nước, Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Quốc hội, Ủy viên Trung ương Đảng các khóa; các đại biểu lão thành cách mạng, Bà mẹ Việt Nam anh hùng, nhân sĩ trí thức tiêu biểu, đại biểu các tôn giáo và đại diện thế hệ trẻ Việt Nam; các vị đại sứ đại diện các tổ chức quốc tế tại Việt Nam.

Trong không khí phấn khởi, trang trọng, đồng chí Trương Tấn Sang, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước đọc diễn văn khai mạc Đại hội và bày tỏ lòng biết ơn vô hạn, thành kính tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thực tiễn và thắng lợi của sự nghiệp cách mạng  nước ta hơn 85 năm qua đã khẳng định, tư tưởng vĩ đại Hồ Chí Minh, cùng với chủ nghĩa Mác-Lênin mãi mãi là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và cách mạng Việt Nam.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang nhấn mạnh: Đại hội XII của Đảng có ý nghĩa định hướng, cổ vũ toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta phát huy sức mạnh toàn dân tộc và dân chủ xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đồng thời, Đại hội có trọng trách kiểm điểm sâu sắc, toàn diện công tác xây dựng Đảng và sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, xác định phương hướng, nhiệm vụ xây dựng Đảng trong thời kỳ mới, bổ sung, sửa đổi một số điểm trong Điều lệ Đảng cũng như bầu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. Để thực hiện thành công những nhiệm vụ quan trọng đó, Đại hội phát huy cao độ trí tuệ, ý thức trách nhiệm và sự đoàn kết, thống nhất để hoàn thành tốt nhất những nhiệm vụ của Đại hội, mở ra một thời kỳ phát triển mới của đất nước.

Tiếp đó, Đại hội vui mừng đón Đoàn đại biểu nhân dân Thủ đô thay mặt nhân dân cả nước đến chào mừng, mang tới Đại hội những đóa hoa tươi thắm, tình cảm thắm thiết và niềm tin đối với Đảng.

Thay mặt Đoàn Chủ tịch Đại hội, đồng chí Nguyễn Tấn Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ chân thành cảm ơn Đoàn đại biểu nhân dân Thủ đô, đánh giá cao những thành quả, sự đóng góp của TP. Hà Nội đối với những thành công chung của đất nước; gửi đến cán bộ, chiến sĩ, đảng viên, nhân dân cả nước và nhân dân Thủ đô yêu quý lời cảm ơn chân thành và lời hứa quyết tâm tổ chức Đại hội XII thành công tốt đẹp.

Đại hội trân trọng, lắng nghe Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trình bày Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về các văn kiện Đại hội XII của Đảng. Tổng Bí thư khẳng định, các văn kiện đã được chuẩn bị chu đáo, được hàng triệu ý kiến tâm huyết góp ý; là kết tinh trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân.

Tổng Bí thư khái quát các nội dung quan trọng, cốt lõi nêu trong các văn kiện. Theo đó, nội dung các văn kiện khẳng định những thành tựu to lớn đất nước đã đạt được, những bài học kinh nghiêm, những hạn chế cần khắc phục sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XI của Đảng và 30 năm đổi mới. Trên cơ sở nhìn nhận, đánh giá sâu sắc về tình hình trong nước và quốc tế, đánh giá toàn diện về các mặt thuận lợi và khó khăn, các văn kiện đã đề ra những giải pháp, nhiệm vụ lớn để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững trong thời gian tới.

Cụ thể, các văn kiện đã đề xuất mục tiêu tổng quát phát triển đất nước 5 năm 2016-2020; đề xuất phương hướng, giải pháp, nhiệm vụ trong các lĩnh vực. Đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực; phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ; phát triển văn hóa, xây dựng con người; quản lý phát triển xã hội; thực hiện tiến bộ công bằng xã hội; quản lý tài nguyên; bảo vệ môi trường; chủ động phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu; tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới; nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm thực hiện quyền làm chủ của nhân dân; hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng...

Trong nhiệm kỳ Đại hội XII, cần đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát huy mọi nguồn lực và động lực để phát triển đất nước nhanh, bền vững; đặc biệt chú trọng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện có kết quả sáu nhiệm vụ trọng tâm.

Một là, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Hai là, xây dựng tổ chức bộ máy của toàn hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu.

Ba là, tập trung nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động. Thực hiện có hiệu quả ba đột phá chiến lược, cơ cấu lại tổng thể và đồng bộ nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước, chú trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới. Chú trọng giải quyết tốt vấn đề cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, cơ cấu lại ngân sách nhà nước, xử lý nợ xấu và bảo đảm an toàn nợ công.

Bốn là, kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; giữ vững môi trường hoà bình, ổn định để phát triển đất nước. Mở rộng và đưa vào chiều sâu các quan hệ đối ngoại; tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, thực hiện hiệu quả hội nhập quốc tế trong điều kiện mới, tiếp tục nâng cao vị thế và uy tín của đất nước trên trường quốc tế.

Năm là, thu hút, phát huy mạnh mẽ mọi nguồn lực và sức sáng tạo của nhân dân; chăm lo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, giải quyết tốt những vấn đề bức thiết; tăng cường quản lý phát triển xã hội; bảo đảm an sinh, phúc lợi xã hội.

Sáu là, phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh.

Đại hội cũng đã nghe đồng chí Lê Hồng Anh, Ủy viên Bộ Chính trị Thường trực Ban Bí thư đọc Báo cáo kiểm điểm sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI.

Trong ngày khai mạc Đại hội XII của Đảng đã có 170 điện mừng từ 123 đảng và các tổ chức, cá nhân của các nước trên thế giới chúc mừng.

Đông đảo phóng viên các cơ quan thông tấn, báo chí trong nước, nước ngoài đến dự và đưa tin về Đại hội.Theo chương trình, buổi chiều, các đại biểu làm việc tại Đoàn thảo luận các văn kiện Đại hội XII.